جلسه ی یازدهم کلام انقلابی: الزامات پرچمداری3- اندیشه اجتماعی و اندیشه راهبردی
استاد : حجت السلام والمسلمین فلاح شیروانی
مقرّر : یاسرکافی
ما دنبال الزامات پرچمداری بودیم با توجه به خطبه ای از حضرت امیر علیه السلام.
در ضلع اندیشه گفتیم سه اندیشه ی توحیدی، اجتماعی، راهبردی مطرح است.
اندیشه توحیدی:
اندیشه ی توحیدی، اجمالا بیان شد و آنچه مهم است که مرادمان از اندیشه ی توحیدی، آن اندیشه ای است که مستقیما از منابع دینی بدست می آید، زیرا سنخی دیگر از اندیشه ی دینی وجود دارد که امروز بیان خواهیم نمود.
اندیشه اجتماعی:
چیستی اندیشه اجتماعی:
در دین اسلام به عنوان بشر موظف شدیم به دیدن، تجربه کردن و فهمیدن؛ برخلاف بعضی که گمانشان این است که ما در دین اسلام فقط موظف شده ایم که قرآن بخوانیم. احساس می کنند که فهمیدنی غیر از فهمیدن قرآن ممنوع است. در حالیکه در خود این قرآن امر به تجربه کردن شده است مانند أفلا یعقلون، هل ینظرون الی الابل کیف خلقت و .... .
طبعا این اندیشه ی تجربی باید در امتداد اندیشه ی توحیدی باشد. ما شریعت را فهم برتر می دانیم. برای همین شخصیت معرفتی خود را با شریعت باید ببندیم. منظور از شریعت همین متونی است که به ما رسیده است.
علاوه بر این وارد زیستن که می شویم، چیزهایی را می فهمیم، و سپس در پرتو این اندیشه ی توحیدی به یک سری ادراکات می رسیم. این ادراکات تجربی را چه باید کرد؟
مثلا قرآن می گوید الا بذکر الله تطمئن القلوب. این یک قانون توحیدی است. حال یک شخصی شروع می کند به ذکر و بعد از 40 روز که ذاکر شد می بیند که به یک طمأنینه ای رسیده است. بطوریکه این غیر از فهم لفظ اطمینان است. سپس یک اثر و نتایجی از این طمأنینه می بیند که در یک خصیصه ی دیگر این نتیجه را نمی بیند.
آیا اسلام اجازه به تجربه و تعقّل داده است یا خیر؟ فراتر از این آیا تشویق به تجربه کرده است؟ فراتر از این آیا این دانش تجربی را منتسب به دین می کند؟
این اندیشه ی تجربی، یک اندیشه ی دینی است نه اینکه خود دین باشد. ولی این اندیشه ی تجربی مخصوص یک دوران نیست بلکه امتداد آن اندیشه ی قدسی است که از متون بدست آورده ابم.
این اندیشه آمیخته به حیات تجربه کننده است که این حیات، اجتماعی است و یک پدیده ی فرازمانی است. به این طور جدید از معرف دینی، اندیشه ی اجتماعی می گوییم.
امکان گفت و گو با دیگر ادیان حول معرفت اجتماعی:
اندیشه ی دینی را عمدتاً با موحّدین می شود مطرح کرد ولی اندیشه ی اجتماعی هرچند امتداد اندیشه ی توحیدی است در نزد فرد موحّد، ولی اندیشه ی اجتماعی چون در دل اندیشه های تجربی است از امکان گفت و گو با دیگر ادیان نیز پیدا می کنیم.
وجه تسمیه اندیشه به اجتماعی انقلابی و مکتب سیاسی امام:
خوب! در اینجا می شود قایل به اندیشه ی اجتماعی انقلابی شد؛ زیرا زیست ما انقلابی است.
ایده ی مادر، منبع اندیشه های اجتماعی و ایده های تمدّنی:
باید تأکید کرد اندیشه ی اجتماعی امروز ما، بسیار متأثر از مدرسه ی معرفتی امام و تجربه ی زیسته ی شکوهمند امروز ماست که اسمش را مکتب سیاسی امام می گذاریم.
اندیشه ی اجتماعی از یک ایده ی مادر برخوردار است و دسته ای از ایده های تمدّنی.
ایده ی مادر یعنی اینکه از یک سری مبانی تغذیه می کنید، به اندیشه ی اجتماعی که می رسید یک مرکز ثقل پیدا می کند که کل نظام های توصیه و حتی تحلیل های بعدی را تحت تأثیر قرار می دهد. این ایده ی مادر در تمام حوزه ای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی مطرح می شود و بسط پیدا می کند. ایده ی مادر قلب اندیشه ی اجتماعی است که در بحث ما مکتب سیاسی امام است، بطوریکه تمام اندیشه ی اجتماعی از این اندیشه ی مادر تغذیه می کند. این ایده ی مادر، قلب مکتب به شمار می رود.
آن ایده های تمدنی نیز از این اندیشه ی مادر تغذیه می کند.
اینگونه فکر کردن به مکتب امام، اقتدارات زیادی به مکتب امام می دهد.
اگر شخص ایمان به این ایده ی مادر داشته باشد، در هر حوزه ای وارد شود، ایده ای را خلق می کند که از یک طرف توحیدی است و از یک طرف رنگ ایده ی مادر را پیدا می کند.
آن ایده ی مادر، در مکتب امام چیست؟
حال چیستی آن به بحث های تفصیلی نیاز دارد در آینده.
اندیشه ی اجتماعی یک مسلمان، کاملا از اندیشه ی توحیدی تغذیه می کند و اصلا آنرا نفی نمی کند و اصلا بی اعتنا نسبت به آن نمی باشد. اما این تغذیه را آورده است روی محیط اجتماعی و روی خلق یک پدیده متمرکز کرده است و این را روی تمام عرصه های حیات بسط داده است یعنی تمام عرصه های حیات باید تبدیل شود برای پدیدار کردن آن اندیشه ی مادر.
اندیشه راهبردی (ایده و اندیشه انقلاب، طرح کلی یک انقلاب):
هرچند که آشنایی با محتویات این سطح از اندیشه را تا حدودی داریم ولی این لایه کمتر مورد شناسایی به عنوان درجه دو بوده است.
بعد از کسب اندیشه ی توحیدی و اندیشه اجتماعی نوبت به یک "خُب"، می رسد!! یعنی نوبت به تدبیر روز می رسد.
تدبیر روز را می شود در قالب توصیه های خرد یا کلان دید. ولی تدبیر روز نیز می شود از یک ساحت اندیشه ای برخوردار شود.
تدبیر روز یعنی به زمان و مکان گره خوردن. یعنی به زمان و مکان گره می خورید ولی دچار توصیه های خرد و حتی کلان نمی شوید. به زمان و مکان گره می خورید و از رهگذر آن اندیشه ی توحیدی و اجتماعی، اینجا یک طعم راهبردی پیدا می کند نگاه شما و یک صورتبندی کلی می کنید در باب چه باید کرد.
مثلا اصل اینکه الان باید انقلاب کرد یا خیر؟ جایگاه اسلام و ایران و تمدن غرب و راه نجات چیست؟ اینها در شمار این حوزه ی اندیشه ای است. همه ی فهم های ژرف دینی از دهلیز این اندیشه است که به حیات ما می رسند.
وجه ضرورت اندیشه ی راهبردی:
در واقع این اندیشه با دیدن یا فهمیدن عمده ی عناصر تأثیرگذار در منطقه، یک طبع رهبرانه و یک سوگیری همیشگی به ما می دهد. یعنی می تواند با توجه به شرایط زمانی و مکانی، چشم انداز، اصول راهبردی، سیر مراحل و ... را مطرح کند.
پیش بردن دولایه ی پیشین، تسلط بر اوضاع، جوشش تحلیل ها وامدار این حوزه ی اندیشه ای است که ما تجمیع خوبی از این اندیشه ی راهبردی حضرت امام نمی کنیم.
حضرت امام و آقا بدون آنکه سابقه ی تحصیلاتی از این اندیشه را داشته باشند اندیشه های راهبردی دارند ولی چون ما ابزار و ادبیات آنرا نداریم نمی توانیم از این اندیشه استفاده کنیم، گاهی اوقات برداشت سطحی و گاهی برداشت علمی از آن می کنیم در حالیکه هردو اشتباه است. بخش های جدی ای از اندیشه ی حکومتی امام به این ساحت تعلق می گیرد.