جلسه دوم تربیت اعتقادی
حجت الاسلام و المسلمین سید نقی موسوی
مقرّر: یاسرکافی
مقدمه چهارم:
نسبتی بین اصطلاح تربیت دینی به معنای قسمی با تربیت اعتقادی وجود دارد.
معنای قسمی تربیت دینی که امروزه بیشتر همین معنا لحاظ می شود، یعنی تربیت ایمان و التزام. آن مخّ دینداری. آن مناط و معیار اصلی دینداری. آن تربیتی که تلاش می کند، مفهوم و دالّ مرکزی دینداری یعنی ایمان، التزام، دلدادگی را بارور کند.
گاهی اوقات تربیت دینی را در اصطلاحات تربیتی آموزش دین و آموزش دینی بکار می برند، نه اینکه منظورشان فقط آموزش باشد بلکه معنای پرورش نیز در آن منظور می باشد، مگر اینکه قرینه ای در میان باشد که بگوید فقط آموزش در اینجا منظور است.
آموزش دین و آموزش دینی تقریبا یک معنا مساوی با تربیت دینی مقسمی ، و در نتیجه با تربیت دینی قسمی هم معنا نیست.
مقدمه پنجم: تفکیک آموزش دین با آموزش دینی
ابتدائاً عرض می شود که آموزش دینی به معانی زیر می آید:
در یک اصطلاح آموزش دینی یعنی آموزش محتوای دین. آموزش دینی، منظور همان آموزش دین است. این یاء، یاء اضافی است؛ نمی دانیم چکار می کند. در این معنا، آموزش دینی یعنی محتوای کتاب مقدس را آموزش می دهد.
در اصطلاح دوم گاهی اوقات آموزش دینی که می گویند یعنی آموزش شما موصوف به دینی باشد. یعنی حتی اگر آموزش فیزیک هم می خواهید بدهید، آموزشتان آموزش دینی باشد، چه در فرم، چه در محتوا. چه در اصول، چه در محتوا. چه در قواعد، چه در محتوا.
یعنی آموزش زمین شناسی، حواست باشد دینی آموزش بده! یعنی کودک را خداباور بار بیاوری. یعنی بداند خدا این زمین را آفریده است. این شد محتوا. یا روش ، روش اسلامی باشد. مثلا اختلاط نامحرم نشود.
پس این اصطلاح دوم به سه صورت بکار برده شده است:
گاهی مراد این است که فقط محتوا، دینی باشد.
گاهی مراد این است که روش ، دینی باشد.
گاهی مراد این است که روش و محتوا ، هردو دینی باشد.
در اصطلاح دیگر آموزش دینی یعنی آموزشی که منبع آن دین است در مقابل آموزش عقلی و شهودی.
و اما آموزش دین:
آموزش دین دو کاربرد دارد:
- آموزش دین، در واقع گاهی به معنای آموزش دینی است؛ یعنی کلمه ی دوم گاهی اوقات مضاف الیه است ولو اینکه وصفی دارد بکار می رود. برخلاف آموزش فیزیک. در اینجا کلمه ی دوم، محتوای آموزش است. ولی این آموزش را بر چه اساس انجام می دهیم، بر اساس تئوری های پداگوژیکی و علوم تربیتی و تربیتی.
پس در مثل آموزش ریاضی و فیزیک و شیمی، این سؤال که آیا فیزیک و شیمی و ریاضی، منبع تربیت است یا محتوای تربیت، مطرح نیست ولی این سؤال نسبت به اصطلاح آموزش دین یا آموزش دینی مطرح است که این دین یا دینی، محتوای تربیت است یا روش تربیت است یا منبع تربیت است؟
- حال گاهی هم می گویند آموزش دین، ولی آموزش دینی مدّنظرشان نیست. یعنی نگاهشان کاملا ضدّ دینی است یا مثلا تقلیل گرایانه و سکولاریستی است.
مثلا کشوری مثل ترکیه، آموزش دین می دهد و برای آموزش دینش مثلا زندگی پیامبر ص، یک مستشرق می آورد که اصلا دغدغه ی ایمانی ندارد، بلکه می گوید من فقط مورّخ هستم. در اینجا آموزش دین می دهد ولی آموزش دینی نمی دهد. بلکه بشرط لای از آموزش دینی است یعنی موصوف به آموزش دینی نمی باشد.
در اینجا بحث از ، دین اخلاقی و دین معنوی زده می شود در حالیکه فی الواقع خنثی است.
این نگاه در مقیاس بین المللی دارد ترویج می شود و نسخه ی قرن 21 برای تربیت دینی این است. که شما آموزش دین داشته باشید ولی به نحو سکولار.
به تعبیر دقیق تر بجای لائیتسه و حذف دین از مدارس و بجای ابقای دین و گسترش دین در مدارس، پروژه ی کنترل دین در مدارس کلید خورده است و نتیجه اش سکولاریزه کردن پنهان است. یعنی کاملا با نگاه تاریخی و پدیدارشناسانه و خنثی می گویند که دین اسلام و مسیحیت و یهودیت اینها را می گوید ولی بچه ها آدم باشید؛ بااخلاق باشید.